Mualliflik huquqi nima? Uni qayerdan olish mumkin?
Mualliflik huquqi-ijodkorlarning asarlarini qonuniy himoya qiluvchi asosiy huquqiy vositadir. O‘zbekiston qonunchiligiga ko‘ra, mualliflik huquqi asarning yaratilgan paytidan boshlab avtomatik tarzda kuchga kiradi. Bunga kitob, maqola, foto, musiqa, dizayn, dasturiy ta’minot yoki boshqa ijodiy mahsulotlar kiradi.
Biroq, mualliflik huquqinin rasmiy hujjat bilan tasdiqlab qo'ysangiz kelajakda yuzaga kelishi mumkin bo‘lgan nizolarni oldini oladi.
Mualliflik huquqi muallifga qanday imkoniyatlar beradi?
O‘zbekiston Respublikasining “Mualliflik huquqi va turdosh huquqlar to‘g‘risida”gi qonuniga ko'ra muallifga:
Asarning muallifi sifatida tan olinishi;
Asarni nusxalash, tarqatish, nashr qilish yoki ommaga taqdim etish;
Asarni o‘zgartirish yoki moslashtirish;
Tijorat maqsadida foydalanish va foyda olish huquqlarini beradi.
Bu huquqlar ikki turga bo‘linadi: shaxsiy nomulkiy huquqlar (mualliflikni tan olish, ismni ko‘rsatish va h.k.) va mulkiy huquqlar (asardan foydalanish orqali daromad olish).
Mualliflik huquqi va patentlash orasida qanday farq bor?
Ko‘pincha “mualliflik huquqi” va patentlash tushunchalari aralashtiriladi. Aslida ular turli narsalarni anglatadi:
Mualliflik huquqi — adabiyot, san’at, musiqa, dasturiy ta’minot va dizayn kabi ijodiy mahsulotlarga nisbatan qo‘llanadi.
Patentlash — texnik ixtirolar, foydali modellar va sanoat namunalari kabi texnologik ishlanmalarni himoya qiladi.
Masalan, yangi dastur uchun kod yozsangiz bu mualliflik huquqi bilan himoyalanadi. Ammo yangi texnik qurilma ixtiro qilsangiz uni patentlash kerak.
Mualliflik huquqini qayerdan olish mumkin?
O'zbekistonda mualliflik huquqini olish bo'yicha sizga ishonchli patentlash agentligi Amaan yordam beradi. Adliya vazirligining rasmiy patent vaklili bo'lgan Zokir Umedov bu borada kerakli ko'rsatmalarini ayamaydilar.
Jarayon bosqichlari:
Ariza topshirish - asar haqida ma’lumot va mualliflikni tasdiqlovchi hujjatlar taqdim etiladi.
Davlat boji to‘lash - xizmat va asar turiga qarab belgilanadi.
Ekspertiza - taqdim etilgan hujjatlar qonuniy talablarga muvofiq tekshiriladi.
Guvohnoma olish - ijobiy xulosa chiqqach, mualliflik huquqi guvohnomasi beriladi.
Qonuniy asos
Mualliflik huquqi masalalari quyidagi normativ-huquqiy hujjatlar bilan tartibga solinadi:
O‘zbekiston Respublikasi Fuqarolik kodeksi (1021–1038-moddalar);
“Mualliflik huquqi va turdosh huquqlar to‘g‘risida”gi qonun;
Xalqaro shartnomalar va konvensiyalar (Bern konvensiyasi va boshqalar).
Mualliflik huquqini buzish qanday oqibatlarga olib keladi?
Mualliflik huquqini buzgan shaxslar:
Fuqarolik-huquqiy javobgarlikka - yetkazilgan zarar va foyda yo‘qotishlarini qoplashga;
Ma’muriy javobgarlikka - jarima va noqonuniy nusxalarni musodara qilishga;
Jinoiy javobgarlikka - katta zarar keltirgan hollarda jinoiy ish ham ochilishi mumkin.
Mualliflik huquqi bo'yicha bepul konsultatisyaga ega bo'ling